Blog

Kontaktör, bobinine enerji verilmesiyle açık kontaklarını kapatan, kapalı kontaklarını açan bu sayede bir elektrik devresinin açılıp, kapanması sağlayan bir elektromanyetik anahtarlama elemanıdır. Çalışma ve kullanma tarzı bakımından kontaktörü diğer anahtar türlerinden ayıran en önemli özelliği devreyi daha sık açıp kapamaya ve aynı zamanda uzaktan kumandaya elverişli olmasıdır.

 

Kontaktörlerin kaçak akım rölesinden farkı yüksek akım çeken devrelerde kullanılmasıdır. Kontaktörler birçok alanda kullanılmaktadır, genellikle alçak gerilimle çalışan devrelerde kullanılırlar bunun yanı sıra elektrik motorlarının kontrolünde, kompanzasyonda kondansatörlerin devreye alınıp çıkarılmasında, ısıtma ve soğutma sistemlerinin ayarlanmasında sıklıkla kullanılırlar. Termik röleler ile kullanıldığında ise cihazları ve tesisleri aşırı yük akımlarına karşı korurlar. Ayrıca kumanda ettiği devreyi nominal akım altında açıp kapayabildiği gibi belirli orandaki aşırı akımları da kesebilir.

 

Kontaktörlerin Yapısı

Kontaktörün yapısını oluşturan elemanlar; Elektromıknatıs (demir nüve ve bobin), palet ve kontaklardır.

Demir Nüve, alternatif akım (AC) kontaktörlerinde ince silisli saçlardan yapılırken, doğru akım (DC) kontaktörlerinde tek parça yumuşak demirden imal edilir. Alternatif akımda kullanılan kontaktör nüvelerinde, nüvenin ön yüzeyine açılan oyuklara bakır halkalar yerleştirilir. Bu bakır halkalar akımın sıfır olduğu noktalarda nüvenin bırakılmasına engel olarak, titreşim ve gürültüyü ortadan kaldırır. Doğru akımda kullanılan nüvelerde ise bobinin enerjisi kesildiği anda, nüvenin paleti hemen bırakması için plastik pullar konulur.

Bobin, üzerinden akım geçtiğinde nüveye mıknatıs tıklanma özelliği kazandırır. Ayrıca çalışma gerilimine göre; spiral sayısı ve dış görünüşümü değişir.

 

Kontaklar, normalde açık (NO) ve normalde kapalı (NC) olmak üzere iki çeşittir. Ana kontaklar güç devresinde kullanılıp akım taşıma kapasiteleri daha yüksektir. Yardımcı kontaklar ise genellikle kumanda kısmında kullanılır. Kontaklar üzerinden geçen akım kapasitelerine göre çeşitli alaşımlardan meydana gelir. Genellikle sert bakır, tungstenden veya gümüş alaşımları kullanılır. Bobinin enerjilenmesi ile kontaklar durum değiştirir.

Kontaktörlerin Çalışma Prensibi

Kontaktörün çektirme bobinine enerji verildiğinde ,bobinin iç bölgesinde bir indüklenme meydana gelir. Bu indüklenme sonucu oluşan manyetik alan, içerideki metal bloğu kendisine doğru çeker.Bu metal bloğun üzerine monte edilmiş olan baraların bu çektirme hareketinin içerideki açtırma yayın gerilme kuvvetini yenmesi ile sabit olan kısımla teması sağlanmış olur. Böylece devre tamamlanarak akım iletilmiş olur. Çektirme bobinin enerjisi kesildiğinde, içerideki endüklenme sonlanır ve manyetik alan ortadan kalkar. Bunun neticesinde açtırma yayına karşı gelebilecek bir kuvvetin kalmamasından dolayı, yay hareketli parça ile sabit parçayı birbirinden ayırır. Bu parçaların üzerine bağlı olan kontakların bu şekilde teması kesilmiş olacaktır. Böylece devreden akım geçişi engellenmiş olur.

 

Kontaktörün Kullanımını Bir Örnek İle Açıklayalım

Devreyi açıklayacak olursak R,S,T hatları enerji hatlarını temsil etmektedir. Mp ise nötr hattıdır. Kumanda devresi tek faz ile beslenirken, güç devresi üç faz ile beslenmektedir. Kumanda devresine R hattından enerji sigorta üzerine gelmektedir. Daha sonra aşırı akım rölesi kontağından ve b1 (stop) butonundan geçerek b2 (start) butonuna gelir; ancak b2 butonu açık olduğundan devre kendini tamamlayamaz ve kontaktörün rölesi enerjilemez.

Devrede b2 (start) butonuna basılınca enerji b2 butonundan geçerek kontaktörün bobinine (C) gelir ve devre tamamlanacağı için kontaktörün bobini enerjilenir. Kontaktör bobini çalışma prensibinde anlattığım gibi enerjilenerek açık olan kontaklarını kapatır, kapalı olan kontaklarını ise açar. Böylece b2 butonuna paralel bağlı olan, kontaktörün normalde açık kontağı kapanarak b2 butonu mühürler ayrıca güç devresi üzerindeki kontaktörün ana kontakları da kapanarak motora yol verilir. Eğer b2 botuna paralel kontaktör bobini bağlanmamış olsaydı devre kesikli çalışırdı, bu yüzden ne zaman start butonuna basarsak kontaktör bobini enerjilenir ve motora yol verilir. Devre de b1 (stop) butonuna basıldığında enerji kesilir ve motor durur.